Najwybitniejszy syn Torunia urodził się w mroźną noc 19 II 1473 roku. Ojciec jego, również Mikołaj, jako kupiec krakowski przesiedlił się do Torunia przed 1458 r. w którym miał już prawa obywatelskie tego miasta. Przed 1462 r. ożenił się z Barbarą Watzenrode, córką znanego kupca i ławnika Starego Miasta Łukasza Watzenrodego. Mikołaj Kopernik (ojciec) przez małżeństwo swoje z Watzenrodówną wszedł więć do kręgu patrycjatu toruńskiego, z czasem został  też ławnikiem sądu Starego Miasta. Po zgonie swego teścia Łukasza Watzenrodego w wyniku podziału majątku w 1464 roku, uzyskał dom przy ul. Świętej Anny, gdzie już zamieszkiwał (dzisiaj ul. Kopernika 15). Zapewne w tym właśnie domu urodziły się dzieci Mikołaja i Barbary Koperników: córki – Barbara i Katarzyna, syn Andrzej oraz najmłodszy – jako czwarte dziecko – syn Mikołaj. Mikołaj został ochrzczony w kościele parafialnym św. Jana, a imię otrzymał po ojcu. Po sprzedaniu domu przy ulicy Świętej Anny, Kopernikowie przenieśli się do zakupionego domu przy Rynku Staromiejskim 36. Po roku 1483 zmarł już ojciec Mikołaja, co znacznie osłabiło pozycję materialną Koperników. Z pomocą pośpieszył im wuj, który został protektorem obu siostrzeńców – Andrzeja i Mikołaja oraz obu sióstr, z których siostra Barbara wstąpiła do zakonu Benedyktynek w Chełmnie, a Katarzyna wyszła za mąż za przybyłego z Krakowa, Bartłomieja Gertnera.

Pod wpływem Watzenrodego obaj siostrzeńcy mieli się poświęcić karierze duchowno-politycznej. Przygotowanie do dalszej nauki dała Mikołajowi Kopernikowi szkoła miejska przy kościele św. Jana, która miała niezły poziom, a jej rektorzy z zasady posiadali uniwersyteckie wykształcenie. Wiedza tu nabyta: pisanie, czytanie i w ogóle znajomość języka łacińskiego, języka intelektualistów XV i XVI wieku, wystarczała w pełni do podjęcia studiów na uniwersyteckim podstawowym wydziale sztuk wyzwolonych. Środowisko toruńskie w swej warstwie kupieckiej, dało też Mikołajowi znajomość mechanizmów gospodarczych, zwłaszcza zaś reguł działania monety. Wyrabiało tez ono w nim poczucie pełnej, lojalnej i wiernej postawy, wobec najwyższego zwierzchnika miasta rodzinnego – króla polskiego. Jesienią 1491 roku po przeszło 18 letnim pobycie w murach rodzinnego miasta, Mikołaj opuścił je, udając się na studia do Krakowa. Do Torunia zaglądał odtąd rzadko, choć nie tracił świadomości swego pochodzenia toruńskiego, podtrzymywanej nadal przez więzy rodzinne. Przykładem tego jest jego wpis na uczelni krakowskiej „Mikołaj, syn Mikołaja z Torunia”. Cztery lata spędzone na Uniwersytecie Jagiellońskim , wysoki poziom nauk astronomicznych, spowodowało, że już wtedy astronomia zaczynała się stawać pasją życiową Mikołaja Kopernika.

Kolejne nauki pobierał w Bolonii, gdzie studiował „Prawo”, w 1500 roku przebywał w Rzymie, gdzie praktykując w prawie kościelnym przy kurii papieskiej kontynuował obserwacje astronomiczne. W 1501 roku podjął studia medyczne w Padwie. Na uniwersytecie w Ferrarze 31.05.1513 uzyskał doktorat prawa kanonicznego. W 1504 roku towarzyszył wujowi Biskupowi Łukaszowi Watzenrode w podróżach na zjazdy stanów Prus Królewskich oraz spotkania z królami polskimi Aleksandrem Jagiellończykiem i Zygmuntem Starym, kontynuując jednocześnie prace nad budową świata. Pełniąc wiele odpowiedzialnych funkcji administracyjnych, niewiele starczało mu czasu na pracę naukową. Potrafił jednak tak zorganizować swoje zajęcia, że jeszcze starczało mu sił na kontynuowanie jego pracy nad wielkim dziełem astronomicznym do którego ciągle zbierał dane, prowadząc obserwacje w Olsztynie i Fromborku. Mikołaj Kopernik nadal utwierdzał się w przekonaniu o słuszności swojej teorii heliocentrycznej, wzbogacając ją wieloma twierdzeniami i obliczeniami. Około 1530 roku miał już gotową pierwszą wersję dzieła ” O obrotach”, nie chciał jednak go ogłaszać bo obawiał się niechęci ze strony czynników kościelnych. Impulsem do jego opublikowania było przybycie do Fromborka w 1539 roku profesora z uniwersytetu w Wittenberdze, Jerzego Retyka, który wpłynął na ukończenie i opublikowanie dzieła pod nazwą ” O obrotach ciał niebieskich”. Wyszło ono ostatecznie drukiem w marcu 1543 roku jako dzieło „Mikołaja Kopernika Torunianina”. Sam Kopernik zapewne nie mógł już oglądać swego wydrukowanego dzieła, gdyż ciężko zachorował w końcu 1542 roku, zmarł 24.04.1543 roku i został pochowany we Fromborku, w tamtejszej katedrze.