Pierwszy pisany dokument dotyczący naszego miasta Torunia pochodzi z 1233 roku, kiedy to 28 grudnia, Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie lokował w ziemi Chełmińskiej dwa pierwsze miasta – Chełmno i Toruń. Dokument lokacyjny (wspólny dla obu miast) wystawili w Chełmnie, wielki mistrz zakonu Herman von Salza i Herman Balk (mistrz krajowy) na słowiańszczyznę i Prusy.

Krzyżaków na nasz teren przywiodła decyzja Konrada, księcia Mazowieckiego, szukającego pomocy dla zabezpieczenia swych posiadłości przed najazdami Prusów, ostatnich w Europie pogan.

Toruń jak i inne miasta budowane w tym okresie był pewnego rodzaju twierdzą, obwarowany ze wszystkich stron murami obronnymi, z tym, że z trzech stron były to mury podwójne, natomiast od strony Wisły był mur pojedynczy, gdyż naturalną ochronę stanowiła Wisła i nie było potrzeby budowania podwójnych murów.

Zabytkowe miasto ukształtowało się w swym zasadniczym zrębie w ciągu XIII i XIV wieku, a złożyły się nań trzy elementy:

• Stare Miasto założone w 1233 roku
• Zamek krzyżacki zbudowany równocześnie na niedużym wzniesieniu nad rzeką
• Nowe Miasto, które powstało w 1264 roku

Mury obronne miasta były wzmocnione basztami i posiadały osiem bram. Jeśli ktoś wejdzie 40 metrową ratuszową wieżę ujrzy jak na dłoni zarys średniowiecznego miasta i jego zabytki.

Zarysy staromiejskiej oraz nowomiejskiej zabudowy, przedmieścia, dawniej wsie: Bydgoskie Przedmieście z Rybakami, Chełmińskie z Wrzosami, Mokre, willowe posiadłości patrycjuszy miejskich na Jakubskim Przedmieściu, szlachecką wieś Rubinkowo.

Zza bazarowej kępy wychyla się samodzielne jeszcze do 1938 roku miasteczko Podgórz. Obecnie wchodzące w skład miasta Torunia, a u jego stóp jedyna pozostałość dawnej Nieszawy – Dybowski zamek z 1425 roku zbudowany przez króla Władysława Jagiełłę.

Dalej za Wisłą dawne Stawki, Rudak z cegielnią czerpiącą jak przed wiekami z ziemi glinę do produkcji cegieł i dachówek, potrzebnych do wciąż rozbudowującego się miasta.